Warunkowe umorzenie postępowania w sprawie o wypadek drogowy
Spis treści
1. Czym jest warunkowe umorzenie postępowania?
Warunkowe umorzenie postępowania zalicza się do tzw. środków probacyjnych. Istota warunkowego umorzenia sprowadza się do tego, że sąd po stwierdzeniu, że sprawca jest winny zarzucanego mu czynu, zamiast wydać wyrok skazujący i orzec określoną karę, odstępuje od tego i umarza wobec niego postępowanie. Postępowanie zostaje umorzone jednak pod pewnym warunkiem – a jest nim to, że sprawca w okresie próby będzie przestrzegał porządku prawnego. Gdyby tak nie było i sprawca w okresie próby nie przestrzegałby porządku prawnego, warunkowo umorzone postępowanie zostaje wobec niego podjęte na nowo. Okres próby może wynosić od 1 roku do 3 lat.
Warunkowe umorzenie postępowania opiera się zatem na pozytywnej prognozie w stosunku do oskarżonego. Mimo że popełnił on określone przestępstwo, to sąd daje mu szansę. Sąd zakłada bowiem, że czyn, którego dopuścił się sprawca jest jedynie niechlubnym incydentem, który się już w przyszłości nie powtórzy. Sąd w wyroku warunkowo umarzającym postępowanie nie orzeka kary, lecz określa okres próby, jakiemu zostaje poddany oskarżony. Sąd może zatem na przykład warunkowo umorzyć postępowanie, określając okres próby na 2 lata i wówczas w czasie tym sprawca musi mieć się na baczności, gdyż jego sposób życia w tym czasie będzie stanowił przedmiot zainteresowania sądu.
Osoba, wobec której warunkowo umorzono postępowanie powinna liczyć się z tym, że po pewnym czasie odwiedzi ją pracownik sądu, najczęściej chodzi tutaj o kuratora. Będzie on chciał odbyć rozmowę ze sprawcą oraz jego rodziną na temat życia osoby, wobec której warunkowo umorzono postępowanie.
W wyroku warunkowo umarzającym postępowanie nie wymierza się żadnej kary, która zgodnie z prawem groziłaby oskarżonemu. Sąd może jednak oddać sprawcę pod dozór kuratora lub innej instytucji zajmującej się zapobieganiem demoralizacji. Dodatkowo sąd orzeka obowiązek naprawienia szkody, w miarę możliwości zadośćuczynienie za doznaną krzywdę lub zamiast tego orzeka nawiązkę. Wyrokiem warunkowo umarzającym można też nałożyć na sprawcę określone obowiązki jak na przykład obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego, informowania sądu o przebiegu okresu próby czy uczestnictwo w kursach edukacyjnych. Może także nałożyć obowiązek spełnienia świadczenia pieniężnego na określony cel społeczny, a także orzec zakaz prowadzenia pojazdów na maksymalnie 2 lata.
Spośród tych wszystkich środków tylko obowiązek naprawienia szkody (względnie nawiązka) mają charakter obowiązkowy. Pozostałe środki mogą, choć nie muszą być przez sąd zastosowane.
2. Jak zwiększyć swoje szanse na warunkowe umorzenie postępowania w sprawie o wypadek drogowy?
Najlepszym sposobem na zwiększenie swoich szans na warunkowe umorzenie postępowania w sprawie o wypadek drogowy jest skorzystanie z pomocy adwokata lub radcy prawnego, który specjalizuje się w prawie drogowym. Taka osoba w najlepszy sposób będzie umiała podnieść argumenty przemawiające za tym, że sąd powinien w danej sprawie wydać wyrok warunkowo umarzający, a także przeprowadzi nas przez proceduralne aspekty sprawy.
A jakie powinny to być argumenty? Może zacznijmy od przesłanek stosowania warunkowego umorzenia postępowania. Wszystkie one muszą zaistnieć jednocześnie, aby można było warunkowo umorzyć sprawę.
Zgodnie z art. 66 § 1 Kodeksu karnego, sąd może warunkowo umorzyć postępowanie jeżeli:
- Wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne
- Okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości
- Sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwo umyślne
- Postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie on przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa
- Przestępstwo nie może być zagrożone karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności
Może zacznijmy od przesłanek formalnych – punkt 5 oraz punkt 3.
Najpierw przesłanka z punktu 5. Wypadek drogowy może być zakwalifikowany jako przestępstwo z art. 177 § 1 k.k. lub art. 177 § 2 k.k. O kwalifikacji decyduje de facto opinia biegłego lekarza dotycząca stanu zdrowia pokrzywdzonego w wypadku. Gdy pokrzywdzony doznał średniego uszczerbku na zdrowiu, wypadek zostanie zakwalifikowany z art. 177 § 1 k.k. Gdy zaś pokrzywdzony odniósł ciężki uszczerbek na zdrowiu (albo zginął na skutek zdarzenia), czyn będzie zakwalifikowany z art. 177 § 2 k.k.
Wypadek drogowy określony w art. 177 § 1 k.k. zagrożony jest karą do 3 lat pozbawienia wolności. Z kolei wypadek określony w art. 177 § 2 k.k. – do 8 lat pozbawienia wolności. Oznacza to, że w tym drugim przypadku, warunkowe umorzenie postępowania jest niestety formalnie niemożliwe.
Podobnie będzie w sytuacji, gdy wypadek został zakwalifikowany z art. 177 § 1 k.k., jednak sprawca był w stanie nietrzeźwości lub zbiegł z miejsca wypadku. Wtedy górna granica zagrożenia zostaje zwiększona o połowę, a to oznacza, że za taki czyn grozi kara 6 lat pozbawienia wolności, zatem warunkowe umorzenia postępowania też nie jest możliwe.
Jeżeli chodzi o drugą przesłankę formalną, to jest ona określona w punkcie 3. Nie można bowiem warunkowo umorzyć postępowania, jeżeli sprawca był kiedykolwiek karany na za jakiekolwiek przestępstwo umyślne. Chyba że – doszło już do zatarcia skazania! Zatem nawet jeżeli ktoś był karany za przestępstwo umyślne i nawet odsiedział swoje w zakładzie karnym, jednak upłynął już określony czas i doszło do zatarcia skazania za to przestępstwo, będzie mógł się ubiegać o warunkowe umorzenie postępowania.
Jeżeli te dwie przesłanki formalne są spełnione, oskarżony – a w zasadzie częściej jego adwokat lub radca prawny – musi zrobić wszystko, aby wykazać, że spełnione zostały także pozostałe przesłanki (punkt 1, 2 i 4), które mają już raczej charakter ocenny.
W jaki sposób je wykazać i tym samym zwiększyć swoje szanse na warunkowe umorzenie postępowania w sprawie o wypadek drogowy?
Uwaga! Są na to sposoby!
Sprawca musi przyznać się do winy i wyrazić skruchę. Powinien przeprosić pokrzywdzonego za to co się stało. Bardzo dobrym sposobem na to jest zaproponowanie mediacji z pokrzywdzonym i zawarcie ugody przed mediatorem. W ugodzie tej powinien być zawarty zapis, że pokrzywdzony przychyla się do warunkowego umorzenia i nie chce ukarania sprawcy.
Dodatkowo sprawca powinien wcześniej zapłacić jakąś kwotę odszkodowania pokrzywdzonemu (przecież i tak sąd koniec końców orzeknie ją w wyroku!).
Oskarżony musi także przedstawić siebie jako człowieka w jak najlepszym świetle. Stała praca i stabilna sytuacja rodzinna zawsze są poczytywane na plus. Dodatkowo może działa gdzieś jako wolontariusz? Może angażuje się w jakieś aktywności społeczne? Warto też uzyskać opinie od osób godnych zaufania – słowa pracodawcy, członków lokalnej społeczności, przedstawicieli związków religijnych mogą odegrać tutaj dużą rolę.
I na koniec jeszcze ważna uwaga proceduralna: trzeba pamiętać, że ostateczna decyzja o warunkowym umorzeniu postępowania zawsze należy do sądu, a nie do prokuratora czy policji. Warto oczywiście jeszcze na etapie postępowania przygotowawczego przekonać prokuratora, że zamiast wnosić akt oskarżenia powinien rozważyć złożeniu wniosku o warunkowe umorzenie postępowania. Najlepiej samemu taki wniosek złożyć na ręce prokuratora. Jeżeli jednak prokurator się do tego nie przychyli lub nie zdążyliśmy złożyć takiego wniosku na etapie postępowania przygotowawczego, powinniśmy czym prędzej złożyć go do sądu.
3. Jakie korzyści wypływają dla sprawcy z warunkowego umorzenia postępowania?
I ostatnia już kwestia – czy dla oskarżonego warunkowe umorzenie postępowania w ogóle się opłaca? W mojej ocenie jest to najkorzystniejsze rozwiązanie, z jakiego tylko można skorzystać. Oczywiście przy założeniu, że oskarżony jest rzeczywiście winny zarzucanego mu czynu. Jeżeli tak nie jest, powinno się dążyć do uzyskania wyroku uniewinniającego.
Jakie korzyści wypływają bowiem z warunkowego umorzenia postępowania w sprawie o wypadek drogowy? Tutaj tylko kilka z nich:
- Sprawca unika kary. Nie stosuje się wobec niego pozbawienia wolności (choć to oczywiście rzadko stosowana kara w sprawach z art. 177 § 1 k.k.), ale nawet nie orzeka się kary grzywny, która często jest bardzo wysoka.
- Warunkowe umorzenie postępowania nie jest równoznaczne z ukaraniem. Oznacza to, że dana osoba traktowana jest dalej jak osoba niekarana i tak zostaje to ujęte w Krajowym Rejestrze Karnym.
- W przypadku przestępstwa wypadku drogowego sąd może orzec środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów od roku do 15 lat. Jeżeli sąd warunkowo umorzył postępowanie też może orzec zakaz prowadzenia pojazdów, jednak górna jego granica wynosi wówczas nie 15 lat, a 2 lata.
- W przypadku warunkowego umorzenia postępowania sprawa zostaje skierowana na posiedzenie, a nie na rozprawę. Zmniejszają się zatem koszty sądowe, które z reguły ponosi oskarżony.
- Warunkowe umorzenie postępowania powoduje, że całe postępowanie trwa znacznie krócej. Czy nie lepiej czasem mieć już wszystko za sobą niż czekać kilka tygodni na kolejny termin rozprawy?
Warunkowe umorzenie postępowania może mieć miejsce oczywiście także w przypadku innych przestępstw drogowych, jak na przykład prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości (art. 178a k.k.) czy prowadzenie pojazdu pomimo cofnięcia uprawnień (art. 180a k.k.).
W przypadku tych przestępstw – jako że są to przestępstwa umyślne, po pierwsze trudniej jest uzyskać warunkowe umorzenie postępowanie, lecz jednocześnie jeszcze większe są korzyści dla oskarżonego, gdy postępowanie zostanie warunkowo umorzone.
Tytułem przykładu – w 2023 r. w Sądzie Rejonowym w Białymstoku za przestępstwo prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości osądzonych zostało ogółem 514 osób. Z pośród nich tylko 111 osób uzyskało warunkowe umorzenie postępowania. Jest to zatem ok. 22% sprawców.
Więcej na temat tych danych statystycznych po linkiem (kliknij tutaj).
